Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Czernicy

Wczesnogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła jest jednym z najbardziej interesujących obiektów sakralnych byłego województwa jeleniogórskiego. Na szczególną uwagę zasługuje bardzo dobrze zachowane wyposażenie wnętrza. Kościół wzniesiono w końcu XIII wieku w stylu wczesnego gotyku. Z roku 1305 pochodzi wzmianka o wieży kościelnej, która została następnie przebudowana około 1520 roku i w XVIII wieku.
Świątynia zachowała plan charakterystyczny dla wczesno średniowiecznych kościołów wiejskich położonych w pobliżu Jeleniej Góry. Budowla jest orientowana (wejście do kościoła znajduje się od strony południowej), jednonawowa, z dwuprzęsłowym prezbiterium, które przykrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe, z gurtami spływającymi przyściennie, półcylindryczne kolumienki zwieńczone kapitelami o kielichowych formach, pokrytych listowiem dębu. Elementy swoją stylistyką tkwią jeszcze we wcześniejszej epoce romańskiej. W narożnikach prezbiterium występują służki wieloboczne, nadwieszone na ostrosłupowych wspornikach. Prostokątną nawę kościoła kryje strop kasetonowy. Wśród jej wczesnogotyckich elementów wymienić należy trzy portale. Najciekawszy znajduje się w ścianie północnej. Niektóre okna kościoła wypełniają późnogotyckie maswerki.
W zakrystii zachowała się kamienny lawaterz (umywalnia w zakrystii). Przypory w prezbiterium zostały nakryte siodłowymi daszkami z płaskorzeźbionymi trójliśćmi w zwieńczeniach.
Wnętrze kryje bardzo wartościowy zespół zabytków z czasów średniowiecza, ale przede wszystkim z okresu nowożytnego. W kruchcie północnej umieszczony jest późnogotycki krucyfiks, pochodzący z grupy Ukrzyżowania, umieszczonej na tak zwanej belce tęczowej, istniejącej niegdyś pod arkadą oddzielającą prezbiterium od nawy. Główny ołtarz został ufundowany przez właściciela wsi Lestów i zbudowany w latach 1605-1615 w stylu manierystycznym. Niezwykle bogaty w formy rzeźbiarskie i snycerskie, a także wymowę ikonologiczną, przedstawia między innymi dzieje zbawienia i odkupienia. Jego autorem jest śląski snycerz M.C. Adamus. Dekoracja ołtarza zawiera cały repertuar form typowych dla tego okresu, jak ornament zawijany, okuciowy, pilastry hermowe, główki aniołów i lwów. Plastyczność całości podkreślają kolumny, sterczyny i pilastry hermowe. Z 1615 roku pochodzi również manierystyczna ambona. Do czasów obecnych zachował się kosz kazalnicy z malowanymi postaciami ewangelistów i baldachimem. Wcześniejsza chrzcielnica, rzeźbiona w piaskowcu, posiada wykute na czaszy herby znanych śląskich rodów: von Lest, von Stosch, von Reibnitz i von Hochberg. Wystrój prezbiterium uzupełniają renesansowo-barokowe stalle i empora kolatorska, wykonana w formie balkonu umieszczonego na jednej ze ścian prezbiterium, w którym zasiadała rodzina właściciela wsi i donatorów kościoła. Zdobi ją dwanaście scen ze Starego Testamentu, wśród których wyróżniają się bardzo realistyczne akty Adama i Ewy, przedstawione na tle leśnego pejzażu. W prezbiterium zachowały się również renesansowe nagrobki Baltazara Schaffgotscha i jego żony Magdaleny. Kościół otoczony jest kamiennym murem.
Stojący do niedawna przy drodze kościół ewangelicki wzniesiony został w 1744 roku na planie wydłużonego ośmiokąta z dostawioną w 1911 roku wieżą. Po kościele pozostała tylko wieża.

Pałac i park
Zespół pałacowy zbudowany w 1543 roku jako reprezentacyjno-obronne założenie 4 – skrzydłowe, otoczone fosą. Była to okazała rezydencja z własną kaplicą, której ściany posiadały, częściowo zachowaną dekoracje sali. W dolnej partii przedstawia znajduje się balustrada tralkowa nad nią imitacja tkaniny, wyżej fryz imitujący półkę z owocami, kwiatami, krabami, rakami, kogutami, a także świecznikami i dzwonami. Zawiera też postacie chłopców, psy myśliwskie i ptaki, a sklepienie pokrywa dekoracja roślinną i herby w lunetach. Również portal drzwiowy ozdobiono polichromia z Veraikonem u góry i ornamentem w tondach po bokach. Na ścianie ukrzyżowanie na tle górskiego krajobrazu. Zachowały się też sklepienia drewniane, stropy zwierciadlane. W XVII wieku, a szczególnie ok. 1900 roku dwór rozbudowano na okazały pałac. Był wielokrotnie remontowany m.in. w latach 1969-70. Wówczas też przebudowano większość budynków folwarcznych na fermę świń. Ostatni remont przechodził w latach 90 -tych XX wieku. Obecnie jest to okazały 4 skrzydłowy budynek 2-kondygnacyjny z 1-kondygnacyjnym skrzydłem markującym mur kurtynowy z wejściem głównym przed małym dziedzińcem wewnętrznym. W narożniku pn-zach stoi przysadzista kolista wieża nakryta wysokim stożkowym dachem z ażurowym hełmem. W narożu pd-wsch. Na piętrze jest kolisty balkonik w wykuszu wspartym na filarze. Okna w większości prostokątne, część pod naczółkami w opaskach. W narożniku pd-zach. 3-osiowe, płaskie ryzality pod szczytami, z oknami połączonymi płycinami, os zach. Półkolisty taras z kamiennymi schodami zewnętrznymi. Portal główny o wykroju koszowym, boczne na ogół półkoliste, kamienny z kluczami. Liczne dobrej klasy detale kamienne: zworniki, opaski, gzymsy, balustrady itp. Od ws. do pałacu przytyka barkowa, piętrowa oficyna z poł. XVIII wieku nakryta mansardowym dachem. Przy pałacu są duże zabudowania gospodarcze z XVIII – XIX w. Przebudowane po 1970 roku. Od zachodu i południa ciągnie się park założony w XIX wieku, znacznie przekształcony, ale rosną w nim nadal stare lipy drobnolistne i dęby szypułkowe. Cały zespół jest własnością prywatną.

Dzwonnica po dawnym kościele ewangelickim
Wybudowana w 1911 roku, na rzucie kwadratu, zwieńczona galerią, nad która wyrasta 8 – boczna nadbudowa, zakończona hełmem z prześwitem. Na wieży są dzwony z XVIII wieku. Ozdobnym elementem wieży jest tarcza zegarowa.

Krzyże Pojednania (pokutne)

1. – Czernica – krzyż maltański, na północ od zabudowań Czernicy Dolnej, o wymiarach 90x59x24 cm. Lokalizacja – N-50o 59’40,20” E-15o 42’07,80”
2. – Czernica – krzyż łaciński, na prawo od bramy głównej prowadzącej do kościoła, o rozmiarach 98x90. Krzyż umieszczony w murze. Lokalizacja – N-50o 58’42,22” E-15o 43’21,60” .
3. – Czernica – krzyż łaciński, po lewej stronie drogi do Strzyżowca, o wymiarach 94x64x26 cm. Lokalizacja – N-50o 58’27,20” E-15o 41’29,29”
4. – Czernica – krzyż maltański z aureolą, po lewej stronie drogi do Płoszczyny, o wymiarach 110 x106 x32 cm. Lokalizacja – N-50o 58’15,88” E-15o 43’33,10” .